دانشكده كارآفريني

دانشگاه تهران

درس مبانی کارآفرینی

كارشناسي ارشد(مجازی) كارآفريني

موضوع تحقیق:

گزارش وضعيت آموزش کارآفريني

 در کشور ژاپن

استاد محترم جناب آقای دکتر غلامحسین حسینی نیا

نام دانشجو: سیده نرگس جوادین

660192917

خرداد ماه 1393

گزارش وضعيت آموزش کارآفريني در کشور ژاپن

ژاپن، به عنوان يکي از بازيکنان بزرگ در اقتصاد جهاني، به جستجوي فرصت از طريق کارآفريني پرداخته است. درواقع درک اين نکته مهم است که معجزه ي اقتصادي ژاپن در چند دهه ي اخيربخاطر تلاش‌هاي کارآفرينان برجسته ي ژاپني که بر رهبران تجاري دنياي هم نسل خود برتري يافتند، اتفاق افتاده است. اين موفقيت‌ها نشان مي­دهد که کارآفرينان ژاپني توانايي برخورد با ريسک، خلاقيت و نوآوري را دارند. افزايش مهارت هاي کارآفريني سبب تسهيل رشد اقتصادي در خيلي از کشورها مي شود. در بررسي ويژگيهاي كارآفرينان ژاپني، ري و تورپين [1]  نشان دادند كه كارآفرينان با تكنولوژي بالاي ژاپني براي ايجاد فرصت و خلق ارزش، انگيزه هاي خود را به اشتراك مي گذارند.

ژاپن نخستينکشورياست کهآموزش و ترويج فرهنگكارآفريني رااز سنين مدرسهشروعکرده است. بهاين ترتيبنوجوانانژاپنيدردبيرستانهاياين کشور مي آموزندکهچگونهبايددرحين تحصيلکارکنندوازکارخود،سودبه دستبياورند.

در سال 1938 آموزش در زمينه کارآفريني توسط شيگرو فيجي [2] در دانشگاه کوبه [3] ژاپن شروع و در سال 1940 با عناوين مديريت كسب و كارهاي كوچك رسما آغاز شد. در حال حاضر آموزش کارآفريني در مدارس و مؤسسات آموزش عالي در سراسر جهان انجام مي شود. به موازات تکامل زمينه کارآفريني، افزايش علاقه در توسعه برنامه هاي آموزشي(بلندمدتمانندآموزشازدورهدبيرستانبهبعد و ياكوتاهمدت مانندسخنراني­هايادواري) به منظور تشويق و تقويت کارآفريني، نشان مي دهد که تقاضا براي دانشکده کارآفريني افزايش چشمگيري داشته است. در برنامه هاي دانشگاهي در سراسر جهان، آموزش کارآفريني از اهميت فوق العاده اي برخوردار است.

راه اندازي كسب و كار در ژاپن سخت تر از كشورهاي ديگر است به دليل اينكه افراد تحصيل كرده، كاركردن در شركتهاي بزرگ را ترجيح مي دهند فقط تعداد افراد محدود كاريزماتيك، براي خود كسب و كار راه اندازي مي كنند.

بين سالهاي1970تا1992ميلاديبيشاز96%نوآوريصنعتيكهتوانستموقعيت ژاپنرادراقتصادجهانيبهيكموقعيتبرجستهوبرترتبديلكند،توسطكارآفرينان صورتگرفت. كارآفرينان زيادي همچون ياتاروايوازاكي[4] (1885-1835) بنيانگذارگروه ميستوبيشي، کيچيرو تويوتا[5] (1930-1867) بنيانگذار تويوتاموتور، كونوسوكوماتسوشيتا (1989-1894) بنيانگذارپاناسونيك[6] و سوئيچروهندا[7] (1991-1906) بنيانگذارموتورهوندا.

اين كارآفرينان موفق قديمي داراي تحصيلات عالي آكادميك نبودند اما در عوض آن‌ ها كسب وكارهاي اقتصادي مستقلي را با قدرت بالا راه ‌اندازي كردند.

نحوه تحصيل‌ تا دبيرستان در ژاپن

‌تحصيلات‌ ابتدايي‌ در ژاپن‌ از 6 سالگي‌ آغاز مي‌شود كه‌ دانش‌آموزان‌ در آن‌ دروس‌ پايه‌ را فرا مي‌گيرند.مدت‌ تحصيلات‌ ابتدايي‌ 6سال‌ است.

سپس‌ دانش‌آموزان‌ وارد دوره‌ دبيرستان‌ مي‌شوند كه‌ تحصيلات‌ در آن‌ به‌ دو دوره‌ سه‌ ساله‌ تقسيم‌ مي‌شود. تحصيلات‌ ابتدايي‌ و دوره سه ساله‌ اولدبيرستان ‌در مجموع‌ 9 سال‌ است‌ كه‌ اجباري‌ است.

در پايان دوره سه ساله اول، دبيرستان دانش‌آموز مي‌تواند دبيرستان‌ را ترك‌ كند و در كالج‌هاي‌ فن‌آوري ادامه‌ تحصيل‌ دهد يا در دوره ‌3 ساله‌ دوم‌، دبيرستان‌ادامه‌ تحصيل‌ دهند و در پايان‌ آن موفق‌ به‌ اخذ‌ ديپلم‌ دبيرستاني‌ شود.

دانش‌آموزان‌ در امتحانات‌ سراسري‌ تحت عنوان ان سي يو اي[8]شركت‌ مي‌كنند.اين‌ امتحانات‌ از 18 درس‌ در موضوعات‌ زبان‌ ژاپني، علوم‌ اجتماعي، رياضيات، علوم‌ و زبان‌ خارجي‌ برگزار مي‌شود.

‌تحصيلات‌ دانشگاهي‌در ژاپن

‌براي‌ ورود به‌ دانشگاه‌هاي‌ ژاپن‌ داشتن‌ ديپلم‌ دبيرستان‌ و گذراندن‌ موفقيت‌آميز امتحانات‌ سراسري‌ ورودي‌ دانشگاه ها ان سيو اي الزامي‌ است.

مراكز آموزش‌ عالي‌ در ژاپن‌ به‌ سه‌ دسته‌ دولتي، محلي‌ و خصوصي‌ تقسيم‌ مي‌شوند.دانشگاه‌هاي‌ دولتي‌ و محلي‌ تحت‌ پوشش‌ وزارت‌ آموزش، علوم‌ و فرهنگ‌ ژاپن‌ هستند.

دانشگاه‌هاي‌ خصوصي‌ نيز با مجوز اين‌ وزارتخانه‌ فعاليت‌ مي‌كنند و با در نظر گرفتن‌ مسائل‌ آموزشي، درصدي‌ از هزينه‌هاي‌ خود را نيز از دولت‌ دريافت‌ مي‌كنند.

تعداد دانشگاه‌هاي‌ خصوصي‌ در ژاپن‌ به‌ مراتب‌ از دانشگاه‌هاي‌ دولتي‌ بيشتر است.از نظر آماري‌ دانشگاه‌هاي‌ دولتي‌ 18 درصد، دانشگاه‌هاي‌ محلي‌ 9 درصد و دانشگاه‌هاي‌ خصوصي‌ 73 درصد از مراكز آموزش‌ عالي‌ را به‌ خود اختصاص‌ داده‌اند.

 انواع دوره‌هاي ‌تحصيلي‌ بعد از دبيرستان در ژاپن

1.دوره‌هاي‌ حرفه‌اي‌ منتهي‌ به‌ مدرك کارداني[9]كه‌ طي‌ آن‌ دانش‌آموزان ‌بعد از تحصيلات‌ 9 ساله‌ اجباري‌ و در پايان‌ دوره سه ساله‌ اول‌ دبيرستان، 5  سال‌ تحصيلي‌ را در كالج‌هاي‌ فن‌آوري‌ مي‌گذرانند.اين‌ دوره‌ شامل‌ 167 واحداست.با مدرك‌کارداني،  دانشجو مي‌تواند متقاضي‌ ورود به‌ سال‌ دوم‌ يا سوم‌ دوره کارشناسي[10]در دانشگاه‌ها شود.

‌2.دوره هاي دو ساله‌ منتهي‌ به‌ مدرك‌ کاردانيدر صورت‌ داشتن‌ ديپلم‌ دبيرستان‌، در كالج‌گذرانده‌ مي‌شود.اين‌ دوره‌ شامل‌ 62 واحد است.همچون‌ مورد قبل، با مدرك کارداني دانشجو مي‌تواند متقاضي‌ ورود به‌ سال‌ دوم‌ يا سوم‌ دوره کارشناسيدر دانشگاه‌ها شود.

3. کارشناسي گاکوشي[11] شامل‌ چهار سال‌ تحصيل‌ بعد از ديپلم‌ دبيرستان‌ است. اين‌ دوره‌ در برگيرنده‌ 124 واحداست.رشته‌هاي‌ پزشكي‌، دندانپزشكي‌ و دامپزشكي‌ با شش‌ سال‌ تحصيل‌ تمام‌ وقت‌ نيز شامل‌ 188 واحد است.

‌4. کارشناسي ارشد شوشي[12] که شامل‌ دو سال‌ تحصيل‌ ، با شرط‌ داشتن‌ مدرک کارشناسي‌و موفقيت‌ در امتحانات‌ ورودي‌ است.اين‌ دوره‌  شامل‌ 30 واحد  است.

پس‌ از موفقيت‌ در امتحانات، دانشجو موظف‌ به‌ انتخاب‌ كار پژوهشي‌ است‌ و با دفاع‌ موفقيت‌آميز از پايان‌ نامه‌ پژوهشي‌ خود به‌ دريافت‌ مدرك کارشناسي ارشد شوشي‌نايل‌ مي‌شود.

5. دکتري هاکوشي[13] که شامل‌ سه‌ سال‌ تحصيل‌ به‌ شرط‌ داشتن‌ مدرك‌ کارشناسي ارشدو نيز موفقيت‌ در امتحانات‌ ورودي‌ كه‌ شامل‌ دفاع‌ از پايان‌ نامه‌ دوره‌ کارشناسي ارشد هم‌ مي‌باشد.اين‌ دوره‌ شامل‌ 30 واحد است.موفقيت‌ در امتحانات‌ و دفاع‌ از پايان‌ نامه‌ پژوهشي‌ شرط‌ دريافت‌ مدرک دکتري هاکوشي است.

وظايف دانشگاههاي ژاپندر آموزش کارآفريني

آموزش كارآفريني نياز به انواع مختلفي از ديدگاه‌هاي فكري، علمي وعمل‌ گرا دارد. آموزش كارآفريني بايد در برگيرنده چگونگي يادگيري استراتژي رشد كسب و كار، مشاركت در سرمايه‌گذاري، توسعه و گسترش كسب وكار (از نظر محصول)، بازاريابي براي كارآفريني (علم بازاريابي)، بازاريابي اجتماعي (تجارت خانوادگي و اجتماعي)، تعاوني‌هاي كارآفريني وغيره باشد.

·        ترويج شروع يک کسب و کار به عنوان يک جايگزين حرفه اي براي نسل جوان ضروري است.

·        ترويج فرهنگ نوآوري و ريسک پذيري

·        از بين بردن برخي از نگراني هايي که ممکن است با شروع يک کسب و کار در مورد ترس از شکست وجود داشته باشد.

·        در فشار قرار دادن دولت جهت ايجاد برنامه براي کمک به کارآفرينان جوان ژاپني.

تاريخچه گسترش و توسعه دانشگاه‌هاي ژاپن در حوزه كارآفريني  تا  سال 2005  ميلادي

موسسه متي اساس رشته كارآفريني را در سال 1990 در دانشگاههاي ژاپن بنيانگذاري نمود. 247 دانشگاه در ژاپن (46% از 536 دانشگاه) داراي دوره‌هايي مرتبط با كارآفريني هستند. 55 دانشگاه (حدود 10% كل دانشگاه‌هاي ژاپن) دوره‌هاي نسبتاً كامل كارآفريني را برگزار مي‌نمايند؛ 34 دانشگاه داراي دوره‌هاي تحصيلات تكميلي وحدود 30 دانشگاه داراي مقطع كارشناسي مي‌باشند.

برنامه سسامي[26] (کارآفريني استراتژيک ، مديريت پايدار و اتحاد ابتکارات)

برنامه کارآفريني استراتژيک و پايداري اتحاد ابتکارات مديريت سسامي،در آوريل 2013 در  مقطع کارشناسي ارشد / دکتري در رشته مديريت بازرگاني در دانشگاه کوبه، آغاز شده است. اين برنامه آکادميک گرا است و فعاليت هاي کارآفريني را با تأکيد خاص بر پايداري در يک مفهوم گسترده از جمله مديريت زنجيره تامين، خدمات و ديگر مسائل مديريتي نشان مي دهد.

در جدول زير طرح کلي اين برنامه را مشاهده مي فرماييد.

اين برنامه متشکل از سه دوره آموزشي است: سال اول ، سال دوم ، سالهاي سوم تا پنجم

 در سال اول دانشجويان با گذراندن کلاسهايي در زمينه هاي مختلف اطلاعات لازم را در مورد اصول کارآفريني و دروس پايه کسب مي کنند. اين کلاسها در سه حوزه برگزار مي شود: استراتژي کار آفريني ، مديريت اتحاد پايداري ، مديريت استراتژيک

هر کلاس 1 واحدي شامل  12 ساعت حضوري و بطور متمرکز در طول يک دوره يک هفته اي و هر کلاس 2 واحدي شامل 22.5 ساعت کلاس حضوري در طول 2 هفته ارائه شده است. مطالب هر دوره ممکن است توسط جلسات آموزشي قبل و بعد از دوره فشرده تکميل شود. در اين دوره کلاسها با مشارکت اساتيد منتخب دانشگاههاي برتر کشورهاي مختلف که در زمينه کار آفريني فعاليت دارند برگزار مي شود. در اين کلاسها بيشتر مطالب کاربردي در زمينه کارآفريني به دانشجويان گفته مي شود. همچنين برخي کلاسها با مشارکت دو استاد برگزار مي شود.

پيش نويس واحدهاي در نظر گرفته شده براي دوره سسامي و همچنين ليست دروس در حال ارائه  در سال اول و همچنين اساتيد مربوطه و دانشگاههاي مربوطه در جدول زير آورده شده است.

در سال دوم دانشجويان با مشارکت برخي شرکتهاي بزرگ ژاپني و جمع آوري اطلاعات از شرکتها، با استفاده از اطلاعاتي که در سال اول آموخته اند به تحليل موقعيت شرکتها و ارائه راهکارهايي جهت بهبود شرايط آنها مي پردازند.

در دوره دکتري که ازسال سوم به بعد آغاز مي شود دانشجويان بصورت تخصصي تر به تحقيقاتي که در سال دوم انجام داده اند، مي پردازند و شرکتهاي مشارکت کننده در اين طرحها از نتايج بدست آمده استفاده خواهند کرد.

بررسي آماري دانشگاههاي ژاپن

 دانشگاه هاي ژاپن نقش بسيار مهمي در بالا بردن سطح تحقيق و توسعه در ژاپن دارند.به خصوص از زماني كه مجوز سازمان انتقال فناوري تحت ليسانس[27] درسال 1998 صادرشد، فعاليت‌هاي كارآفريني در دانشگاه‌ هاي ژاپن شتاب فزاينده‌اي پيد ا كرد.

دانشگاهها و دانشکده هايي که به موضوع کارآفريني به طور اخص مي پردازند شامل :

كيو[28]، ريتسومايكان، توهوكو[29]، واسدا، نيهون[30] و... از مدارس و دانشكده‌هاي كوچك همچون يوسائين اينترنشنال[31] و دانشگاه تكنولوژي كوچي[32]، مؤسسه آموزش عالي مطالعات كارآفريني و مدرسه عالي اس بي اي[33] جزء دانشكده‌ها و مراكزي هستند كه به برنامه‌هاي كارآفريني در سطح عالي مي‌پردازند.

الگو‌ها و عملکرد

با يک بررسي تطبيقي مشخص شده که در ژاپن از  4 منبع شامل: کتب و مقالات ، مشاهدات، سخنراني ها و يادگيري عملي؛ براي آموزش کارآفريني استفاده مي شود. بيشتر از روش هاي آزمون و خطا، مشاهدات در بازديدها و سفرها و يادگيري عملي را به کارگرفته و موفق شده اند.

مشاهده مستقيم اقدامات کارآفرينان و استفاده از تجارب آنها از طريق مصاحبه ها، نظرسنجي ها، مطالعات موردي و تجزيه و تحليل اين اطلاعات مي تواند بينشي در جهت شناخت فرصت هاي کارآفريني، صفات و  ويژگي­هاي شخصيتي کارآفرينان فراهم نموده و به کشف مشترکات مربوطه در توضيح چشم انداز کارآفريني کمک نمايد.

نتيجه­گيري

 ژاپن بهترين فرصت ها را براي کارآفرينان ايجاد مي کند.فقط 28.4% از ژاپني ها مي خواهند کارآفريني کنند براي اينکه بتوانند کسب و کار بهتري را ايجاد کنند.

تحقيقات نشان مي دهد که کارآفريني امري آموزش­پذير، تقويت پذير و پرورش پذير است. آموزش کارآفريني سياستي است که به طور مستقيم بر کميت و کيفيت عرضه کارآفرين در يک جامعه ژاپني اثر مي‌گذارد. دوره هاي آموزش کارآفريني نه تنها جاي خود را در بستر دروس دانشگاهي و در رشته هاي مختلف باز نموده، بلکه در دوره هاي مختلف تحصيلي از ابتدايي تا دبيرستان نيز مورد توجه قرار گرفته است. هدف اوليه از توسعه کارافريني همان تربيت نمودن افراد متکي به نفس، آگاه به فرصتها و به طور کلي افرادي است که تمايل بيشتري به راه اندازي کسب و کارهاي مستقل دارند (کاتن، 1999)[34]. در واقع هدف اين بوده تا افراد در طي دوران تحصيل افرادي موسس، تربيت شوند. (گيب،1987)[35].

عمده‌ترين اقداماتي که در کشورهاي پيشرو در حوزه کارآفريني ( به خصوص ژاپن ، آمريکا و کره جنوبي )  مشاهده شده است عبارتند از :

خدمات مشاوره‌اي: در کشورهاي مورد مطالعه مراکز کارآفريني خدمات مشاوره‌اي در زمينه‌هايي مانند: مديريت، امور مالي، فعاليت‌هاي تجاري، بازاريابي و گاه تهيه طرح‌هاي توجيهي ارائه مي‌کنند و هزينه ارائه خدمات از سوي دولت پرداخت مي‌شود.

تکنولوژي: در کشورهاي مورد مطالعه مراکز مسؤول کارآفريني بر کاربرد تکنولوژي و کاربري آن تأکيد دارند و به شيوه‌هاي گوناگون مانند دادن وام براي ماشين‌آلات نو مي‌کوشند اين هدف تحقق‌ پذيرد.

حمايت‌هاي اطلاعاتي: علاوه بر خدمات مشاوره‌اي حمايت‌هاي اطلاع‌رساني براي فعاليت‌هاي خرد نيز متداول است. اين اطلاع‌رساني شامل مواردي همچون وضعيت‌تجاري، مديريتي وفني مي‌شود.

پيوندهاي درون‌بخشي: ايجاد و تقويت پيوند درميان توليدکنندگان يک جامعه را مي‌توان از اساسي‌ترين پايه‌هاي توسعه به شمار آورد، از اين رو در سياست کارآفريني اين اصل مدنظر قرار مي‌گيرد و در برخي موارد ايجاد پيوند بين بنگاه‌هاي خرد و بزرگ در شمار وظايف مراکز کارآفريني قرار گرفته است.

ظرفيت‌سازي علمي: در راستاي تقويت تکنولوژيک و حمايت‌هاي اطلاع‌رساني، تلاش شده است تا ميان بنگاه‌هاي خرد از يک سو و مراکز علمي و فني از سوي ديگر پيوند برقرار شود. اين ارتباط از طريق مراکز توسعه کارآفريني و درحوزه‌هايي مانند تحقيق، آموزش و توسعه صنعتي برقرار مي‌شود.

وام و اعتبارات: يکي از بارزترين اقدامات کمک به بنگاه‌هاي خرد براي دستيابي به سرمايه مالي است. اين اقدام متکي بر اين بينش است که بنگاه‌هاي خرد به طور نسبي از سوي کساني هدايت و مديريت مي‌شود که توان مالي محدودي دارند و به همين لحاظ ميل به کاربرد تکنولوژي‌هاي کاربر دارند. به همين خاطر سهولت در دادن وام از ويژگي‌هاي ظرفيت‌سازي سرمايه مالي تلقي مي‌شود.

آموزش: آموزش کارآفريني سياستي است که به طور مستقيم بر کميت و کيفيت عرضه کارآفرين در يک جامعه اثر مي‌گذارد، به همين دليل است که در بسياري از کشورها به ويژه در کشورهاي پيشرفته که تا حد امکان موانع و مشکلات برطرف شده‌اند و دولت‌ها به شکوفا کردن توان بالقوه مردم پرداخته‌ اند. در چارچوب اين مجموعه اقدامات است که در بسياري از کشورها هدف‌هاي گوناگون اقتصادي اجتماعي دولت مانند افزايش صادرات و توسعه مناطق محروم تحقق مي‌پذيرد.

منابع

1- Fernando, A., Salvatore, S., Alberto, P., (2004) ,Entrepreneurship Education:

Notes on an Ongoing Debate, 14th Annual IntEnt Conference, University of Napoli Federico II (Italy).

2-Kan-ichiro S., Sang-Hoon K., Zong-Tae B.,(2002), Entrepreneurship in Japan and Silicon Valley: a comparative study, Technovation 22 (2002), 595–606.

3-Kenzo, F. ,(1998), Promotion of academia-industry cooperation in Japan—establishing the “law of promoting technology transfer from university to industry” in Japan, Technovation, 18(6/7) ,371–381.

4-Donald F., Kuratko, (2005), The Emergence of Entrepreneurship Education:

Development, Trends, and Challenges, ET&P,1042-2587.

5- Cone, J., Teaching Entrepreneurship in Colleges and Universities: How (and Why) a New Academic Field Is Being Built.

6- Mohammadi-Elyasi, Gh., Ghafourian, F., Faramarzi, M., (2012), Learning Sources and Methods Used by Famous Entrepreneurs: A Comparative Study about Three Entrepreneurs from Iran, Japan and United States of America, Vol. 5, No. 9; 2012.

7- Nakagawa, K., (1999), Japanese Entrepreneurship: Can the Silicon Valley Model Be  Applied to Japan.

8- George G, Daly., (1998), Entrepreneurship and business culture in Japan and the U.S., Japan and the World Economy, 10 (1998) 487-494.

9- Kitagawa, F., (2008), Policy Reforms, New University-Industry Links and Implications for Regional Development in Japan, circle. Lund university.

10-McMULLAN, W. ED., and Long, W, A., Entrepreneurship education in the nineties, University of Calgary.

11- Arasti, Z.,  Kiani, M.,  Falavarjani, N., Imanipour, A.,  (2012), Study of Teaching Methods in Entrepreneurship Education for Graduate Students, Higher Education studies, Vol. 2, No. 1; 2012.

12- Buthelezi, L,C., (2011), Towards a Model For Linking Theory and Practice in The Teaching of Entrepreneurship Skills in Schools.

13- Martínez, A.,  Levie, J.,  Kelley, D.,  Rognvaldur, J., Samundsson., and Schott, Th., Global Entrepreneurship Monitor Special Report.

14- Lynskey,M., (2010), Knowledge, Finance and Human Capital: The Role of Social Institutional Variables on Entrepreneurship in Japan,Industry and Innovation.

15- Fukuda, H., Watanabe, H., (2011), Entrepreneurs speak out.

16-Ono, M., (2010), Historical Aspects and Current Status of Entrepreneurship in Japanese Universities.

17- Fukugawa, N., (2005), Science parks in Japan and their value-added

contributions to new technology-based firms, International Journal of Industrial Organization,24 (2006), 381– 400.

18-Arevalo, G., Kovacs, D., Schreiner, C., Entrepreneurship in Japan.

19- Kagami, Sh., (2013), Entrepreneurship Education at the University of Toky.

20- Harada , N,. (2003), Who succeeds as an entrepreneur? An analysis of

the post-entry performance of new firms in Japan, Japan and the World Economy, 15 (2003), 211–222.